Młodzież kontra hiperinflacja

Gdy sto lat temu bochenek chleba w Niemczech kosztował miliardy, bolesławiecki sierociniec stanął w obliczu bankructwa - i głodu wśród uczniów.

Budynek dawnego sierocińca w Bolesławcu, tzw. Stara Szkoła (fot. Dariusz Gołębiewski)

Pod koniec lata 1923 roku w Niemczech, targanych kryzysem gospodarczym od czasów Wielkiej Wojny, hiperinflacja osiągała niespotykane rozmiary. Niemieckie marki traciły wartość z dnia na dzień, stając się bezwartościowymi świstkami papieru, jakimi Niemcy zaczęli tapetować swoje ściany. 

Hiperinflacja poważnie uderzyła w największą szkołę w przedwojennym powiecie bolesławieckim, jaką był Królewski Sierociniec. Szkoła już od swych historycznych początków, sięgających 1754 roku, borykała się z problemami finansowymi i utrzymywała się głównie dzięki czesnemu płaconemu przez uczniów, różnego rodzaju fundacjom i darom osób prywatnych. Sierociniec miał zgromadzone oszczędności na czarną godzinę, ale kiedy pieniądz gwałtownie tracił na wartości, spadała też wartość tych oszczędności. Szkoła stanęła na krawędzi bankructwa, a musiała przecież zapewnić wyżywienie i godziwe warunki życia swym uczniom - niemal wszyscy mieszkali w internacie. Starsze zabudowania sierocińca wymagały pilnych prac remontowych, a oprócz tego dyrektor Friedrich Oelze planował przeprowadzenie ambitnych zmian w funkcjonowaniu szkoły. Bardzo poważnym problemem była konieczność udzielenia przez sierociniec schronienia grupie Niemców, którzy opuścili swoje domy na ziemiach przywróconych Polsce na mocy traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową. 

Najłatwiejszą sprawą było ponowne zapełnienie szkolnej spiżarni. Sierociniec od co najmniej 1810 roku miał swoje grunty rolne w rejonie skrzyżowania obecnych ulic Podgórnej i Ślusarskiej. Co prawda dzierżawił je mleczarz z Kraśnika, lecz dyrekcja wyjęła działkę z dzierżawy i - wspierana przez dotychczasowego dzierżawcę - rozpoczęła uprawy. Szkoła wydała też niemałe pieniądze na zakup żywności z różnych źródeł, ale często była ona niskiej jakości. Wielu uczniów i nauczycieli zapadało na choroby zakaźne, których rozprzestrzenianiu się sprzyjało powszechne niedożywienie. Szczególnie często w sierocińcu pojawiała się grypa - jeszcze w latach 1920-1922 zmarło na nią trzech uczniów. 

Gdy na działce ziemi, należącej do sierocińca, rozpoczęły się uprawy, odpowiedzialność za ich przebieg spoczęła na nauczycielu o nazwisku Rothkirch. Rothkirch zaangażował w prace rolnicze uczniów i innych nauczycieli, którzy przez cały czas trwania hiperinflacji poza odbywaniem lekcji pracowali przy zbiorach. Zbiory okazały się na tyle duże, że możliwe stało się też uruchomienie hodowli trzody chlewnej, zapewniającej sierocińcowi zapas mięsa i tłuszczów zwierzęcych. Sierociniec zaczął nawet organizować swoje dożynki, mając w tym wsparcie bolesławieckiego urzędu zbożowego, który dostarczał na nie kakao i mleko.

Źródło: Fortgesetzte Nachrichten der Waise- und Schulanstalt für die Jahre Ostern 1915 bis Ostern 1929, praca zbiorowa, Bunzlau 1929.