Gdy w Warszawie uchwalano Konstytucję 3 Maja, to w naszym regionie...

Sprawdziłem, co działo się w Bolesławcu i okolicach w 1791 roku, gdy w Rzeczypospolitej uchwalono pierwszą w historii Europy - a zarazem drugą w historii świata - konstytucję.

Kościół Piotra i Pawła w Nowogrodźcu (fot. Bernard Łętowski)

19 czerwca, półtora miesiąca po uchwaleniu Konstytucji, na przedmieściach pruskiego wówczas Bolesławca (co ciekawe, w tamtym momencie Prusy formalnie były sojusznikiem Rzeczypospolitej) stanęła duża kaplica pogrzebowa, ulokowana na nieistniejącym dziś ewangelickim cmentarzu przy obecnej ulicy Garncarskiej. Reprezentująca modny wówczas styl klasycystyczny, została zniszczona po 1945 roku. Jak miejscowi ewangelicy odnosili się do wieści z Polski o uchwaleniu nowoczesnej i liberalnej - jak na owe czasy - konstytucji? Tego nie wiemy. 

W nocy z 17 na 18 sierpnia 1791 roku na Górnym Przedmieściu (jego główną arterią była dzisiejsza ulica Asnyka) wybuchł wielki pożar, który zniszczył trzy folwarki, pięć budynków i osiem stodół. W ogniu poniósł śmierć ośmioletni syn właściciela jednego ze zgorzałych folwarków, Weinholda. Kilka dni później miasto odwiedził król Prus, Fryderyk Wilhelm II, a relacja z jego wjazdu do miasta zawiera jedną z pierwszych wzmianek o istnieniu obecnej Alei Tysiąclecia, czyli ówczesnej Hainauer Strasse. 

O ówczesnym władcy Prus należy tu dodać dwa słowa. Fryderyk Wilhelm II, wówczas udający jeszcze sojusznika Polski, niecały rok po wizycie w Bolesławcu zdradził nasz kraj, przyłączając się do rosyjskiej inwazji, znanej w naszej historii jako wojna w obronie Konstytucji 3 Maja. Pretekst do rosyjskiej napaści dała grupa zdrajców, którzy zawiązali konfederację targowicką przeciwko obozowi reformatorów i poprosili carycę Rosji, Katarzynę II, o udzielenie im "bratniej pomocy". Prusy początkowo obserwowały inwazję, aby ostatecznie się do niej przyłączyć. 

Mamy skąpe informacje o tym, co roku uchwalenia Konstytucji działo się w Nowogrodźcu. W 1791 roku trwała tam poważna przebudowa kościoła klasztornego (dziś parafialnego) pw. św. Piotra i Pawła. Wcześniejsza świątynia została zburzona trzy lata wcześniej, bo była w fatalnym stanie technicznym; zachowała się z niej tylko wieża, która w XIX wieku też jednak została rozebrana i zastąpiona tą, którą możemy podziwiać do dziś. Również w 1791 roku w Nowogrodźcu powstała pierwsza w historii tego miasta apteka.

Co katoliccy (innych wtedy nie było) mieszczanie z Nowogrodźca myśleli o wydarzeniach rozgrywających się w Polsce? Czy nowogrodzieckie magdalenki - i pracujący z nimi księża - odnosiły się w swoich publicznych wypowiedziach do Konstytucji 3 Maja, współtworzonej przez katolickich duchownych? Nie wiemy. 

Do wielkiej tragedii doszło w Raciborowicach Górnych, gdzie 2 sierpnia 1791 roku rozpętała się nawałnica, podczas której piorun uderzył w budynek miejscowej szkoły. Szkoła ta służyła jednocześnie jako mieszkanie miejscowego pastora. Nie wiadomo, czy były ofiary w ludziach, ale budynek spłonął doszczętnie. Z kolei 14 listopada zmarł hrabia Rzeszy Gottlob Hans Ludwig von Hochberg, pan na Roztoce, Trzebieniu i Starej Olesznej. Jego władztwo przejął krewny Gottloba, Hans Heinrich VI von Hochberg, właściciel, między innymi, zamku Książ. 

Źrodła:

• J. Bergemann, Chronik der Stadt Bunzlau. Dritte Abtheilung, Bunzlau 1831
• E. Dewitz, Geschichte des Kreises Bunzlau, Bunzlau 1885.
• F. Micke, Urkundliche Geschichte der Stadt und des früheren Klosters Naumburg am Queis, Bunzlau 1844.

Powyższy Okruszek Historii, tak samo jak wszystkie inne, powstał bez udziału AI.