10 rzeczy, jakich nie wiedzieliście o wieży bolesławieckiego ratusza!

Co znajduje się na tarasie widokowym wieży,dlaczego kiedyś obawiali się jej przestępcy i jak świętowali na niej lokalni naziści?

Ratusz w Bolesławcu (fot. Bolec.Info)

1. Wieża bolesławieckiego ratusza to jednocześnie jego najstarsza część. Jej podstawa powstała w 1433 roku, kilka lat po doszczętnym spaleniu Bolesławca przez wojska husyckie. Niestety, sama wieża uległa zniszczeniu 25 września 1642 roku, czyli tuż po wkroczeniu do naszego miasta wojsk szwedzkich. Szwedzi splądrowali całe miasto i podpalili liczne budynki, w tym ratusz, w którym spłonęło niemal całe miejskie archiwum. 

2. W wieży ratuszowej do dziś znajduje się stary loch głodowy, pochodzący jeszcze z XV wieku. Jego najbardziej znanym więźniem był pięciokrotny burmistrz Bolesławca, Anzelm Scholz, który w późniejszym okresie często występował wraz ze swymi synami przeciwko nowej Radzie Miejskiej oraz samemu miastu. Mimo tego, że posiadał listy żelazne od czeskiego króla, został aresztowany i osadzony we wspomnianym lochu na cztery tygodnie. Wkrótce trafił tam jeden z jego synów, Wolf Helmes, osadzony tam za podpalenie siedmiu beli sukna. Był to akt sabotażu, mający być zemstą za niesprawiedliwe, jego zdaniem, potraktowanie nestora rodu. Akt bardzo niebezpieczny, ponieważ gdyby ogień wymknął się spod kontroli - o co było bardzo łatwo - mogło spłonąć całe miasto, zbudowane głównie z drewna. Z tej racji Helmes został skazany na śmierć przez ścięcie głowy. 

3. Tuż przy podstawie wieży jedno z okien zdobi masywny, renesansowy portal, który przez kilka stuleci znajdował się w innym miejscu. Pierwotnie zdobił wejście do kamienicy numer 38, znajdującej się tuż przy obecnej restauracji "Oleńka", jednak został przeniesiony do ratusza pod koniec XIX wieku. Podobną historię mają dwa większe portale, zdobiące wejścia do Pałacu Ślubów i Punktu Obsługi Interesanta - one także zostały wybudowane nie przy ratuszu, lecz przy dwóch rynkowych kamienicach. Z perspektywy czasu ich przenosiny okazały się dla nich ratunkiem, ponieważ wszystkie trzy kamienice zostały zniszczone w 1945 roku przez sowietów. 

4. Na początku XVII wieku przed wieżą stanął niewielki, aczkolwiek bardzo ważny dla miasta budynek, mieszczący wagę miejską. Ostatecznie rozebrany w listopadzie 1838 roku, służył przede wszystkim kupcom i handlarzom do dokonywania oficjalnych pomiarów, niezbędnych przy prowadzeniu codziennych interesów. Waga umożliwiła precyzyjne wskazanie, ile waży dany produkt i pozwalał określić jego cenę. Była szczególnie istotna przy rozwiązywaniu sporów - dla przykładu, jeśli klient poddawał w wątpliwość wagę (a więc i cenę) danego produktu, uważając ją za zawyżoną, jego zarzuty można  było zweryfikować właśnie w budynku wagi. 

5. Loch był wykorzystywany także do zamykania ust niepokornym mieszkańcom, sprzeciwiającym się nadużyciom ze strony lokalnych władz. W połowie XVIII wieku miał tam zostać osadzony Gottfried Zahn, sprzeciwiający się zakazowi prywatnego nauczania obcych dzieci. To zarządzenie magistratu było skierowane głównie przeciwko samemu Zahnowi, planującemu otwarcie sierocińca i połączonej z nim prywatnej szkoły, mogącej być poważną konkurencją dla projektowanej właśnie szkoły miejskiej. Krótki pobyt w lochu nie wpłynął na postawę Zahna, a dzięki jego uporowi 14 marca 1754 roku działalność rozpoczął zakład edukacyjny, znany później jako Królewski Sierociniec. 

6. Na punkcie widokowym wieży zachowała się duża ilość inskrypcji, wyrytych przez ostatnich 250 lat przez różne osoby, nie zawsze do tego uprawnione. Najstarszy napis, pochodzący z 1776 roku, upamiętnia podkomorzego Gottloba Liebnera, budowniczego obecnego hełmu wieży, najpewniej odpowiedzialnego także za przebudowę całego ratusza w stylu barokowym.  Dziesięć lat później nadano mu honorowy tytuł Rajcy Seniora, ponieważ był najstarszym z ówczesnych radnych miejskich. Pozostałe inskrypcje pochodzą z różnych okresów i nie zawsze są podpisane stosowną datą. Sporządzali je Niemcy, Polacy i jeden Rosjanin, niejaki Z. Prokofiew. Do dziś można odczytać takie imiona i nazwiska, jak Tadeusz Ciastoń, Józef Jonik, Gunter, Bachowski, S. Kunowa oraz M. Schumann. 

7. Wieża ratuszowa co najmniej raz stała się miejscem politycznej manifestacji. Gdy 6 marca 1933 roku miejscowi naziści świętowali swoje zwycięstwo w wyborach do Reichstagu - w niemieckim wówczas Bolesławcu NSDAP i jej koalicjant zdobyli aż 57% głosów - kilku z nich weszło na wieżę ratuszową, aby zawiesić na niej dwie flagi. Jedną z nich była nazistowska flaga ze swastyką, a drugą flaga dawnego Cesarstwa Niemieckiego (czarno-biało-czerwona), upadłego w wyniku I wojny światowej. W tym samym czasie przez Rynek maszerował nazistowski pochód, a po wywieszeniu nowych flag przed ratuszem odbył się krótki, partyjny wiec. Można zakładać, że wejście na wieżę ratusza odbyło się za pełną wiedzą i zgodą ówczesnego nadburmistrza, Waltera Siemiankowsky'ego.

8. W pierwszych powojennych latach na szczycie hełmu wieży wciąż znajdował się pruski orzeł, zamontowany na niej w 1776 roku jako symbol panowania dynastii Hohenzollernów nad miastem. Koszt jego usunięcia szacowano na 300 000 ówczesnych złotych, co dla władz miasta było zbyt dużym wydatkiem. Orzeł został usunięty dopiero w 1948 roku, gdy o sprawie zaczęło pisać Słowo Polskie, a jego dalsze losy do dziś są nieznane. 

9. Podczas remontu hełmu wieży, który miał miejsce w 2016 roku, znaleziono w niej tuby ze starymi dokumentami, związanymi głównie z prowadzonymi w czasach niemieckich pracami remontowymi. Zostały one wcześniej co najmniej raz otwarte i obrabowane, a następnie porzucone w przypadkowym miejscu. Powinny się w nich znajdować liczne monety oraz pozłacany krzyż, skradzione najprawdopodobniej przez czerwonoarmistów po zdobyciu Bolesławca w 1945 roku. 

10. Na punkt widokowy wieży prowadzi dość skomplikowany ciąg starych, kilkudziesięcioletnich, drewnianych schodów. Ich obecny stan uniemożliwia wpuszczanie tam większej liczby osób, co dodatkowo utrudnia stan samego punktu widokowego, który jest bardzo wąski. Tym niemniej przeprowadzenie modernizacji prowadzących na wieżę schodów mógłby umożliwić wpuszczanie tam niewielkich, kilkuosobowych grup. 

Źródła:

- Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Bolesławcu, akta Miejskiej Rady Narodowej Zarządu Miejskiego w Bolesławcu, sygn. 19. 

- Alte Reichsflagge und Hakenkreuz auf den Rathaus [w:] "Bunzlauer Stadtblatt" 1933, nr 56, autor nieznany.

- Bolesławiec. Zarys monografii miasta, red. T  Bugaj, K. Matwijowski, Wrocław-Bolesławiec 2001.

- A. Bolz, D. Laske, Aus der Geschichte der Waisen–und Schulanstalten und der Waisenhausdruckerei und Verlaganstalt zu Bunzlau, maszynopis przechowywany w bibliotece I Liceum Ogólnokształcącego w Bolesławcu, Minden 1994.

- M. Olczak, J. Moniatowicz, Bolesławiec - przewodnik historyczny, Jelenia Góra-Bolesławiec 1998.

- E. Wernicke, Chronik der Stadt Bunzlau von den ältesten Zeiten bis zur Gegenwart, Bunzlau 1884.

- https://muzeum.boleslawiec.pl/znaleziska-z-ratuszowej-wiezy-w-boleslawcu/