Zabytkowy piec garncarski trafi do Muzeum Ceramiki

Pochodzi on z rozebranej niedawno garncarni przy ul. Widok 1b.

Wejście do pieca garncarni przy ul. Widok (fot. Muzeum Ceramiki w Bolesławcu)

REKLAMA

Budynek garncarni, choć powstał w latach osiemdziesiątych XIX wieku, był wielokrotnie przebudowywany i nie przedstawiał zabytkowej wartości. Jego najcenniejszy element, czyli kryjący się wewnątrz XIX-wieczny piec garncarski, został zachowany. Niedługo zostanie przeniesiony wraz z kominem i systemem do opalania na zadaszony dziedziniec Działu Historii Miasta przy ul. Kutuzowa 14, który wkrótce zostanie dostosowany do potrzeb prowadzenia warsztatów ceramicznych. W pomieszczeniach warsztatowych będzie można spróbować swoich sił w toczeniu na kole oraz wykonać własnoręcznie dekorowane stempelkami naczynie. Przybliżenie procesu produkcji „step by step” połączone z prezentacją dawnych maszyn, urządzeń i narzędzi wykorzystywanych do dawnej rzemieślniczej produkcji naczyń i nowoczesnych multimediów pozwoli w pełni ukazać bolesławieckie tradycje garncarskie i kunszt tutejszych wyrobów.

Żeby dostosować częściowo budynek Działu Historii Miasta na potrzeby prowadzenia warsztatów ceramicznych, konieczny jest montaż urządzeń i wyposażenia. Z tego powodu budynek zostanie czasowo zamknięty, prawdopodobnie do jesieni 2023 r. Docelowo planowane jest funkcjonowanie dwóch obiektów muzeum – w remontowanym pałacyku Pücklera przy ul. Zgorzeleckiej oraz w budynku przy ul. Kutuzowa 14.

Poddany konserwacji zabytkowy piec garncarski, jako cenny zabytek techniki, związany z lokalną produkcją ceramiki, stanie się jedną z ważniejszych atrakcji naszego miasta. Jego oryginalny, historyczny charakter podkreśla ciągłość lokalnego rzemiosła garncarskiego i jego ważną rolę dla regionu. Piec będzie można nie tylko obejrzeć, ale także wejść do jego wnętrza.

Zanim jednak zabytek znajdzie bezpieczną przystań w muzeum warto przypomnieć historię garncarni, z której pochodzi. Z zachowanych źródeł wiemy, że garncarnię w Tillendorf w budynku nr 83 (Mitteldorf/An der Brücke) w 1888 roku założył Bruno Werner. Po jego śmierci w 1892 roku warsztat przejęła wdowa, która po dwóch latach wyszła za mąż za Juliusa Kluge. Odtąd zakład funkcjonował pod nazwą „Klugesche Töpferei“. W 1935 roku właścicielem garncarni został syn Bruna - Max Werner (1887-1965). Cztery lata później zakład zatrudniał 9-10 osób, a produkowane w nim wyroby sprzedawano na Górnym Śląsku, w Nadrenii i Berlinie.

Max Werner współpracował z Fritzem Theilmannem (wykładowcą w Ceramicznej Szkole Zawodowej w Bolesławcu) przy powstaniu nowej techniki zdobniczej ceramiki bolesławieckiej - malatury z rożka, która zyskała ogromną popularność w latach trzydziestych XX wieku. Garncarz był również jednym ze współzałożycieli powstałego w 1936 r. związku wytwórców ceramiki „Bunzlauer Braunzeug”. Organizacja, zrzeszająca sześć lokalnych zakładów, postulowała powrót do dawnych, tradycyjnych metod zdobienia i wytwarzania ceramiki, w tym toczenia na kole, a  charakterystyczną cechą wyrobów produkowanych przez zrzeszonych wytwórców była właśnie dekoracja rożkiem na brązowym szkliwie. Max Werner pełnił także zaszczytną funkcję starszego cechu dolnośląskich garncarzy, którego zasięg obejmował Bolesławiec, Nowogrodziec, Freiwaldau i Muskau, a także sprawował funkcję członka kuratorium bolesławieckiej szkoły ceramicznej.

Poza wytwarzaniem typowych bolesławieckich naczyń użytkowych w ramach Bunzlauer Braunzeug w garncarni powstawały: wazony, dzbany, kubki, karafki do wódki i kieliszki, wazy oraz serwisy (np. serwis kawowy Sybilla) i dzwonki. Zakład prezentował się na targach w Lipsku oraz na wystawach we Wrocławiu, Berlinie i Wiedniu, a powstały w jego garncarni dzban z wylewem w kształcie serca, wykonany według projektu Theilmanna, został nagrodzony na Międzynarodowej Wystawie Rzemiosła w Berlinie w 1938 r.

Konserwacja i przeniesienie pieca oraz utworzenie Centrum Dawnych Technik Garncarskich to kolejne etapy dużego transgranicznego projektu „Centra dawnych rzemiosł na szlaku Via Fabrilis”. Jego partnerami są: Gmina Miejska Bolesławiec (we współpracy z Muzeum Ceramiki w Bolesławcu), Gmina Miejska Kłodzko (we współpracy z Muzeum Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku) oraz Miasto Jaroměř (we współpracy z Městském muzeum v Jaroměři). Projekt współfinansowany jest przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach programu Interreg V-A Republika Czeska – Polska 2014-2020.

Poniższe zdjęcia pochodzą ze zbiorów Muzeum Ceramiki w Bolesławcu:

 Widok na garncanię M. Wernera, fot. Wilhlelm Werner, Hilgert [w:] Bunzlauer Geschirr. Gebrauchsware zwischen Handwerk und Industrie, H. Muller, E. und I. Lippert, Unter Mitarbeit von Regine Falkenberg, Berlin 1986.

Wnętrze bolesławieckiej garncarni, ok. 1910-1920 r.

Wnętrze garncarskiego pieca przy ul. Widok.

  Dzbanek, proj. F. Theilmann, wytwórnia Max Werner, l. 1936-1941, fot. G. Matoryn