Nowe informacje o odkryciach przy placu Popiełuszki!

Mamy wstępne ustalenia w sprawie znalezisk z placu budowy przy hotelu Ibis.

Odkopane pozostałości budynku na placu Popiełuszki (fot. Dariusz Gołębiewski)

Wczoraj informowaliśmy, że podczas wykopów pod rozbudowę hotelu Ibis odnaleziono poniemiecką piwnicę i puszkę z pieniędzmi. Po rozmowie z pracującym tam archeologiem, Grzegorzem Jaworskim, oraz po przejrzeniu dostępnych źródeł uzyskaliśmy szereg nowych informacji.

Jak przekazał nam archeolog, dwie (!) odkryte piwnice pochodzą z początku XIX wieku. Były częścią budynku mieszkalno-gospodarczego, zbudowanego najpewniej tuż po wojnach napoleońskich. Wskazuje na to, między innymi, rodzaj cegieł, z których je zbudowano. Obecny plac Popiełuszki był wtedy częścią Górnego Przedmieścia, zniszczonego podczas walk w 1813 roku, spalonego przez Francuzów i splądrowanego przez Rosjan - pruskich sprzymierzeńców w tamtej wojnie.

Podczas wykopalisk odkryto też fragment muru granicznego działki, na której stał interesujący nas budynek, a także puszkę z niemieckimi fenigami z początku XX wieku, stare butelki, filiżankę, podkowy, dzwoneczek, łyżeczkę do herbaty i inne drobiazgi. Ruchome znaleziska zabezpieczono, a po naukowym opracowaniu trafią do muzeum. 

Wspólnie z Grzegorzem Jaworskim udało mi się znaleźć budynek, którego relikty właśnie odkryto, na starych mapach Bolesławca. Bardzo pomocny okazał się mur graniczny, kształtem idealnie pasujący do granicy działki, widocznej na tych mapach.

Interesujący nas budynek widać już na mapie Bolesławca z 1882 roku. Na jej wycinku poniżej zaznaczyłem go na niebiesko. Widoczna tam Vorwerkstrasse to ulica Łukasiewicza, a zaznaczona wyżej Grüner Weg to późniejsza ulica Zielna, do lat 70tych XX wieku dzieląca dzisiejszy plac Popiełuszki na dwie części. 

Dom widać też na mapie katastralnej z 1910 roku, przechowywanej w Archiwum Państwowym we Wrocławiu (zespół akt Naczelnego Prezydium Prowincji Śląskiej we Wrocławiu, sygn. 1441). Wynika z niej, że cała działka, na której stał - wraz z pustą parcelą po drugiej stronie ulicy - należała do ziemianina Juliusa Voya. 

Kolejne informacje podaje księga adresowa Bolesławca z 1903 roku, wymieniająca Voya jako właściciela interesującej nas działki, noszącej wtedy adres Vorwerkstrasse 3. Ulica Łukasiewicza dzieliła ją na dwie części, a zapisy "nowej" księgi adresowej z 1913 roku sugerują, że ostatecznie podzielono ją też prawnie.

Z zapisów księgi wynika, że południową część działki przejął inny właściciel, a północną, gdzie dziś trwają wykopaliska, prawdopodobnie przypisano do ulicy Zielnej jako Grüner Weg 10. W księdze pada też stary, XIX-wieczny numer porządkowy tej posesji - 896. Właścicielką posesji pod tym adresem była wtedy Meta Voy. Meta była bliską krewną Juliusa i - najpewniej - jego dziedziczką. Z dość dużym prawdopodobieństwem (choć bez całkowitej pewności) można więc założyć, że odkryte przy Ibisie piwnice mogły być częścią jej domu.

W 1913 roku poza Metą Voy mieszkali tam rencista Wilhelm Hoffmann, robotnica Marie Chowanietz oraz wdowa Auguste Rudolf. Kolejnymi właścicielami posesji byli geodeta-inżynierowiec Heinrich Bauermer (1924 rok) i mistrz malarski Walter Delang (1936 rok). Co ciekawe, po I wojnie światowej wzdłuż zachodniej ściany budynku, którego piwnice teraz odkopano, istniały tzw. tzw. Tureckie Schody (Türkenstiege), łączące ulice Łukasiewicza i Zielną. 

Dom ten pojawia się na mapach po raz ostatni w 1949 roku. W ówczesnym planie zagospodarowania przestrzennego umieszczono mapę (odpowiedni fragment poniżej) pokazującą skalę zniszczeń w mieście, a interesujący nas budynek oznaczono jako "zupełną ruinę". W znajdującej się tuż obok kamienicy, wyburzonej na początku lat dwutysięcznych, przez wiele lat znajdowały się mieszkania i szwalnia.

(Archiwum Państwowe we Wrocławiu, akta Urzędu Wojewódzkiego Wrocławskiego, sygn. 17.9/XVIII/6)

A tak pozostałości dawnego domu wyglądają dzisiaj. 

Źródła:

• Archiwum Państwowe we Wrocławiu, akta Naczelnego Prezydium Prowincji Śląskiej we Wrocławiu, sygn. 1441
• Archiwum Państwowe we Wrocławiu, akta Urzędu Wojewódzkiego Wrocławskiego, sygn. 17.9/XVIII/6
• Adreßbuch der Stadt Bunzlau und der Stadt Naumburg a. Queis, sowie der Gemeinden Gnadenberg und Tillendorf, Bunzlau 1913.
• Adressbuch der Stadt Bunzlau und der Gemeinden Gnadenberg und Tillendorf fur 1924/25, kopia przechowywana w zbiorach Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, Bunzlau 1925.
• J. Bergemann, Chronik der Stadt Bunzlau. Dritte Abtheilung, Bunzlau 1831.
• Bunzlauer Einwohnerbuch, kopia przechowywana w zasobie Archiwum Państwowego we Wrocławiu Oddziału w Bolesławcu, Bunzlau 1936.
• J. von Gruchalla, Adress-Buch der Stadt Bunzlau, Bunzlau 1904.
• M. Olczak, Kampania 1813. Śląsk i Łużyce, Warszawa 2004.
• Plan Bolesławca wg. W. Doericha z 1882 roku
• Plan Bolesławca wg. Paula Barona z 1932 roku