Portal nr 1 w powiecie bolesławieckim
BolecFORUM Nowy temat
Okruszki Historii
20 października 2022r. godz. 16:45, odsłon: 2395, Dariusz Gołębiewski

Nielegalna szkoła w Nowogrodźcu kontra nazistowski reżim

W latach 1934-1938 w mieście działało nielegalne ewangelickie seminarium kaznodziejskie.
Krużganek Klasztoru Dusz w Nowogrodźcu
Krużganek Klasztoru Dusz w Nowogrodźcu (fot. Dariusz Gołębiewski)
REKLAMA
Villaro zaprasza

Seminarium kaznodziejskie w Nowogrodźcu (Predigerseminar in Naumburg am Queis) funkcjonowało jako jedyna szkoła tego typu na Śląsku już od 1897 roku. Placówka działała bez większych zakłóceń przez ponad trzydzieści kolejnych lat, oferując studia drugiego stopnia przyszłym śląskim pastorom i zajmując na swoje potrzeby większość zabudowań dawnego klasztoru magdalenek (obecny Klasztor Dusz).

Jej względnie spokojne funkcjonowanie - dzięki któremu, nota bene, Nowogrodziec bez cienia przesady można było nazywać wówczas miastem akademickim - zakłóciło dojście do władzy w Niemczech narodowych socjalistów. Dominujący w Rzeszy Kościół ewangelicko-augsburski niemal od razu podzielił się na dwa odłamy, mające do nowej władzy radykalnie odmienny stosunek. Skupieni wokół "biskupa Rzeszy" Ludwiga Müllera "Niemieccy Chrześcijanie" usiłowali pokrętnie łączyć ideologię nazizmu z etyką chrześcijańską, a ich oponenci powołali do życia tak zwany "Kościół Wyznający". Powołany na swoje stanowisko pod koniec 1933 roku dyrektor nowogrodzieckiego seminarium i proboszcz miejscowej parafii, Gerhard Gloege, początkowo przystał do Niemieckich Chrześcijan. Duchowny bardzo szybko zmienił jednak zdanie i publicznie podarł w Nowogrodźcu swoją legitymację członkowską.

15 marca 1934 roku "biskup" Müller zamknął wszystkie pięć seminariów kaznodziejskich w stanowiących kraj związkowy ówczesnej Rzeszy Prusach. Gloege postanowił zignorować jego zarządzenie i, mając poparcie zdecydowanej większości swoich studentów (zwanych kandydatami), nadal prowadził zajęcia. Jego seminarium stało się  jednym z kluczowych ośrodków akademickich Kościoła Wyznającego we wschodnich Niemczech. Dyrektor wielokrotnie objeżdżał kraj, spotykając się z rodzinami kleryków aresztowanych przez Gestapo i interweniując w ich obronie, mało tego, publicznie ogłosił wykluczenie Ludwiga Müllera z Kościoła ewangelicko-augsburskiego. 

W 1935 Gloege został formalnie usunięty z parafii w Nowogrodźcu, jednak pozostał w mieście przez niemal trzy kolejne lata, niezmiennie sprawując swój urząd. Co istotne, pastor cieszył się poparciem nie tylko swoich studentów, ale także parafian - gdy w 1937 roku naziści podjęli próbę wykwaterowania Gloegego z pastorówki (również będącej częścią dawnego klasztoru), rada parafialna otwarcie zaprotestowała, przypominając władzom, że to ona jest właścicielem tego obiektu i ma wyłączne prawo decydowania o jego przeznaczeniu. 15 sierpnia 1937 roku reżim nałożył na niego zakaz publicznego zabierania głosu, jednak i ten postanowił zignorować

Ostatecznie Gerhard Gloege stracił swoje stanowisko na przełomie stycznia i lutego 1938 roku i musiał opuścić nie tylko Nowogrodziec, ale i Śląsk - do końca II wojny światowej przebywał w Erfurcie. Ponadto 2 lutego wszyscy kandydaci otrzymali nakaz opuszczenia zabudowań seminarium i wyjechania z Nowogrodźca, na co dostali tylko jeden dzień. Celem władz było całkowite rozbicie seminarium i tworzącej je wspólnoty, zwłaszcza że kandydaci otwarcie popierali swojego dyrektora i byli zadeklarowanymi członkami Kościoła Wyznającego. 

W tym samym czasie do nowogrodzieckiej parafii skierowano nowego proboszcza, formalnie powołano także nowego dyrektora seminarium. Możliwe, że naziści planowali stworzyć w Nowogrodźcu nową, całkowicie od siebie zależną placówkę, jednak nie udało im się to. Na początku 1940 roku parafia ewangelicka zauważała bowiem, że zamknięcie seminarium jest jedną z przyczyn poważnego kryzysu miejscowej wspólnoty religijnej. Z dużą dozą pewności można więc zakładać, że co najmniej od lutego 1938 roku zabudowania szkoły pozostawały opuszczone, a jej nowy dyrektor nie podjął żadnej poważniejszej działalności.

Źródła:

- Archiwum Państwowe we Wrocławiu, akta Śląskiego Konsystorza Ewangelickiego Prowincji Śląskiej we Wrocławiu, sygn. III/560, bp.

- Neuordnung des evangelischen Predigerseminars Naumburg [w:] "Bunzlauer Stadtblatt", nr 37 (1938), autor nieznany.

- https://de.wikipedia.org/wiki/Gerhard_Gloege

- https://referenceworks.brillonline.com/entries/religion-past-and-present/*-SIM_08733

Nielegalna szkoła w Nowogrodźcu kontra nazistowski reżim

~~Srebrnobiała Bylica niezalogowany
20 października 2022r. o 17:13
W PRZYPADKU WOJNY KAŻDA KOBIETA I KAŻDY MĘŻCZYZNA BEZ WZGLĘDU NA WIEK BĘDĄ ŻOŁNIERZAMI ( Śmigły-Rydz) - to zupełnie jak teraz (ustawa o obronie ojczyzny)


Zgłoś do moderacji Odpowiedz
~~konikpolny niezalogowany
20 października 2022r. o 17:16
Nielegalna szkoła podf nadzorem władzy?!!!
Zgłoś do moderacji Odpowiedz
~~Dariusz Gołębiewski niezalogowany
20 października 2022r. o 19:22
~~konikpolny napisał(a): Nielegalna szkoła podf nadzorem władzy?!!!


Nadzoru nie było, bo seminarium działało jako autonomiczna placówka. Gloege prowadził ją od 1934 roku nielegalnie,
wbrew zarządzeniom, ale jako że był szeroko rozpoznawalną postacią, jego usunięcie było niełatwym zadaniem, nawet dla totalitarnego reżimu. Ale gdy go już usunięto, seminarium faktycznie przestało istnieć.
Zgłoś do moderacji Odpowiedz
~~Agnieszka Szewczyk niezalogowany
20 października 2022r. o 19:56
Panie Gołębiewski....
Już któryś raz pisze Pan... KLASZTOR DUSZ... Zawsze ponawiam, że to Klasztor Magdalenek. Moje posty zostają usuwane.
Znowu widzę tekst" dawny klasztor Magdalenek" obecny Klasztor Dusz. Niech sobie tak nazywa go fundacja.
Dla nas mieszkańców był jest będzie Klasztor Magdalenek!!!

Zgłoś do moderacji Odpowiedz
~~Antos niezalogowany
20 października 2022r. o 22:16
A lewaki dalej się oburzają, gdy im się mówi, że Hitler był lewakiem. A tu proszę - jak rasowy stalinista.
Zgłoś do moderacji Odpowiedz
~~Rudoczerwony Lilak niezalogowany
20 października 2022r. o 22:28
Niemcy to Niemcy naród bandytów i złodziei, wymordowali miliony, obrabowali niemal całą europę i takie artykuliki wybielające ten bandycko złodziejski naród tego nie zmienią.
Zgłoś do moderacji Odpowiedz
~~Mysi Miłek niezalogowany
21 października 2022r. o 19:13
~~Agnieszka Szewczyk napisał(a): Panie Gołębiewski....
Już któryś raz pisze Pan... KLASZTOR DUSZ... Zawsze ponawiam, że to Klasztor Magdalenek. Moje posty zostają usuwane.
Znowu widzę tekst" dawny klasztor Magdalenek" obecny Klasztor Dusz. Niech sobie tak nazywa go fundacja.
Dla nas mieszkańców był jest będzie Klasztor Magdalenek!!!

Słusznie!!!
Zgłoś do moderacji Odpowiedz
Wypowiedz się:
Jeśli zostawisz to pole puste przypiszemy Ci losową ksywę.
Publikacja czyichś danych osobowych bez zezwolenia czy użycie zwrotów obraźliwych podlega odpowiedzialności karnej i będzie skutkować przekazaniem danych publikującego organom ścigania.
Publikowane komentarze są prywatnymi opiniami użytkowników serwisu. Bolec.Info nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii i wypowiedzi, a osoba zamieszczająca wypowiedź może ponieść za jej treść odpowiedzialność karną i cywilną. Bolec.Info zastrzega sobie prawo do moderowania wszystkich opublikowanych wypowiedzi, jednak nie bierze na siebie takiego obowiązku. Pamiętaj, że dodając zdjęcie deklarujesz, że jesteś jego autorem i przekazujesz Wydawcy Bolec.Info prawa do jego publikacji i udostępniania. Umieszczając cudze zdjęcia możesz złamać prawo autorskie. Bolec.Info nie ponosi odpowiedzialności za publikowane zdjęcia.
Daj nam Cynk - zgarnij nagrodę!

Byłeś świadkiem jakiegoś wypadku lub innego zdarzenia? Wiesz coś, o czym my nie wiemy albo jeszcze nie napisaliśmy? Daj nam znać i zgłoś swój temat!

Wypełnij formularz lub wyślij pod adres: [email protected].

Kontakt telefoniczny z Redakcją Bolec.Info: +48 693 375 790 (przez całą dobę).

REKLAMAMrowka zaprasza