Tajemnice trumien odkrytych w kościele w Nowogrodźcu

Na początku lat trzydziestych XX wieku w kościele parafialnym odkryto trumny z kośćmi ostatnich zakonnic z dawnego klasztoru magdalenek. Jakie historie kryły?

Krużganek Klasztoru Dusz w Nowogrodźcu (fot. Dariusz Gołębiewski)

O samym znalezisku wiemy niewiele. Podczas prac remontowych robotnicy natrafili na sporą ilość drewnianych, skromnych trumien, opatrzonych prostymi tabliczkami z nazwiskami pochowanych w nich osób. Jak się okazało, były to ostatnie zakonnice z dawnego klasztoru magdalenek, których wspólnotę rozwiązano w 1810 roku. Wśród nich była ostatnia przeorysza konwentu, Maria Aloisia Steinert, która zmarła na kilka miesięcy przed sekularyzacją. 

Kim była?

Siostra Maria objęła swoją funkcję w 1789 roku w niełatwym momencie, bo zaledwie rok wcześniej rozpoczęła się budowa nowego kościoła klasztornego pw. św. Piotra i Pawła. Oprócz tego wciąż trwały prace budowlane przy nowych budynkach klasztornych, które miały zastąpić poprzednie, spalone w latach sześćdziesiątych XVIII wieku. Nowa przeorysza musiała nie tylko zajmować się kwestiami religijnymi, ale też sprawnie kierować pracami budowlanymi, wespół z magistratem zarządzać miastem (cały Nowogrodziec należał do klasztoru) i dbać o klasztorne posiadłości poza nim - klasztor był właścicielem klucza okolicznych wiosek, w tym Brzeźnika i Parzyc.

Przeoryszę wspierał miejscowy proboszcz, jednak jego plebania pełniła jednocześnie rolę klasztornego budynku bramnego i życie codzienne na placu budowy z pewnością nie należało do najprostszych, o pracy nie mówiąc. Nie mówiąc już o tym, że dopiero trwała budowa kościoła i nie wiemy nawet, gdzie odprawiano w tym czasie nabożeństwa. 

Budowa późnobarokowej świątyni, wykorzystywanej przez katolików do dziś, skończyła się w 1793 roku, a rok później udało się zakończyć budowę klasztoru. Upamiętnia to, zachowany do dziś, napis w kluczu portalu zdobiącego wejście do budynku głównego, a w którym wyryto inicjały przeoryszy i datę 1794. Siostra Maria zdążyła jeszcze wyremontować wieżę kościoła w Ołdrzychowie (wioska należała do klasztoru), ale zmarła w maju 1810 roku. Kilka miesięcy później klasztor został zamknięty przez władze pruskie, poszukujące pieniędzy na wojnę z Napoleonem. Zamknięto wtedy prawie wszystkie śląskie klasztory, a zakonnicy i zakonnice musieli sobie szukać nowych mieszkań. Budynki poklasztorne w Nowogrodźcu pełniły później wiele różnych funkcji i tylko budynek bramny niezmiennie pozostawał katolicką plebanią. 

Możliwe, że trumny odnalezione ponad sto lat po tych wydarzeniach należały do tych sióstr, które zmarły jeszcze przed sekularyzacją lub tuż po niej. Niestety, nie są znane żadne ich fotografie czy tym bardziej dokumentacja ewentualnych badań, które przy nich można było prowadzić. Nie wiadomo też, czy zorganizowano ponowny pochówek tych sióstr, a jeśli tak, to gdzie je pogrzebano...

Warto też przypomnieć, że kilka lat temu podobne odkrycie miało miejsce w bolesławieckiej Bazylice. Podczas prac remontowych odnaleziono wejście do starych krypt, w których odnaleziono porozbijane szczątki licznych trumien, zniszczonych prawdopodobnie w 1945 roku przez czerwonoarmistów. 

Źródła:

• E. Dewitz, Geschichte des Kreises Bunzlau, Bunzlau 1885.
• H. Hersel, Geschichtliches von Naumburg am Queis [w:] “Bunzlauer Heimatkalender”, nr 6, Bunzlau 1933.
• R. Simon, Chronik von Naumburg am Queis, Bunzlau 1912.