Nie tak stare dzieje ulicy Lubańskiej

Kilka zmian nazwy, tablica z czasów III Rzeszy i stary cmentarz - ulica Lubańska nie ma wielowiekowej historii, ale można o niej podać parę ciekawostek.

Ulica Lubańska (fot. Dariusz Gołębiewski)

Przed 1945 rokiem i przejęciem Bolesławca przez Polskę, dzisiejsza ulica Lubańska była znana jako Eckersdorferstrasse, czyli ulica Bożejowicka. Wchodziła w skład dzielnicy, która w 1903 roku nosiła nazwę Löwenbergerthorbezirk, co można tłumaczyć jako Okręg Bramy Lwowskiej (Lwówek Śląski, czyli Löwenberg, był wtedy nazywany w Polsce Lwowem Śląskim). Choć dziś jest to jedna z najdłuższych ulic w mieście, jeszcze na początku XX wieku była ledwie podmiejskim, regionalnym traktem, wytyczonym wśród pól. Jednym wyróżnikiem był nowy katolicki cmentarz, wybudowany na wzgórzu przy skrzyżowaniu z ulicą Garncarską. 

Bolesławiec dość szybko się rozrastał, więc już w 1924 roku przy ówczesnej Eckersdorferstrasse znajdowało się sześć wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Od kilku lat w mieście trwał boom na budowanie kamienic czynszowych, które budowano nie tylko na Lubańskiej, ale też w rejonach placu Pokoju, ulicy Łasickiej i ulicy Chrobrego. Ulicę Lubańską zamieszkiwali przede wszystkim robotnicy, kupcy i rzemieślnicy, tacy jak handlarz bydła Karl Kettner, robotnik Oskar Hahn, szklarz Alfred Tschorn czy krawcowa Therese Giese. 

Dwanaście lat później, gdy powstała ostatnia znana księga adresowa Bolesławca, budynków przy Lubańskiej było już siedem - do istniejących już kamienic mieszkalnych dołączyło miejskie schronisko dla bezdomnych. 

Znaczna rozbudowa ulicy nastąpiła w latach 1938-1939, co upamiętnia - dziś już poważnie zniszczona - tablica pamiątkowa, wystawiona na rogu ulic Lubańskiej i Leśnej. Znajduje się na niej tekst, który w tłumaczeniu na polski brzmi tak: Wybudowane w roku 1938/39 przez Towarzystwo Budowy Osiedli w Bolesławcu Sp. z.o.o. Wspomniane towarzystwo powstało w 1922 roku i już kilka lat później liczyło około 500 członków. Głównym zadaniem spółki było budowanie mieszkań komunalnych i przekazywanie ich pod wynajem. Pod koniec 1936 roku łączną wartość wszystkich budynków, będących jej własnością, szacowano na 1 432 232,43 marki Rzeszy. 

Między 1932 a 1939 rokiem ulicę przemianowano na Laubanerstrasse, czyli ulicę Lubańską i pod taką też nazwą występowała zaraz po wojnie. Po zdobyciu Bolesławca budynki o numerach 2,4,5,10, 12-18 zostały zajęte przez czerwonoarmistów, a budynki o numerach 47, 49, 53 i 67 zostały zniszczone. 

Nowe, polskie władze Bolesławca prowadziły w 1945 roku spis zamieszkałych w mieście Niemców i okazuje się, że najwyższy zanotowany w nim numer budynku przy Lubańskiej to 70 - przypomnijmy, że jeszcze dziewięć lat wcześniej przy tej samej ulicy było zaledwie siedem numerów. Wynika z tego, że niemal cała przedwojenna zabudowa ulicy to dzieło Siedlungs - Baugenossenschaft Bunzlau. 

Gdy sporządzano wspomniany spis bolesławieckich Niemców, na Lubańskiej mieszkało ich ledwie trzydzieścioro, przeważnie były to kobiety. Ośmioro z tych Niemców mieszkało w kamienicy numer 70, pozostali zamieszkiwali w domach numer 51, 57, 60, 61, 62, 63, 65, 66 i 68. W Urzędzie Miasta do dziś zachowały się liczne księgi meldunkowe, które być może mogłyby umożliwić precyzyjne wskazanie, kiedy dokładnie na Lubańskiej zaczęto kwaterować Polaków, jednak dostęp do nich jest utrudniony z uwagi na przepisy RODO. 

W 1947 roku obecna ulica Lubańska nosiła imię Jana Zamojskiego, założyciela Zamościa i jednego z najwybitniejszych dowódców wojskowych w historii Rzeczypospolitej. Wkrótce potem została przemianowana na ulicę 22 Lipca, aby uczcić w ten sposób rocznicę proklamowania Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego i związane z tym wydarzeniem komunistyczne Święto Odrodzenia Polski. Historyczną nazwę ulicy Lubańskiej przywrócono tuż po upadku komunizmu. 

Źródła:

- Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Bolesławcu, akta Miejskiej Rady Narodowej Zarządu Miejskiego w Bolesławcu, sygn. 118.

- Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Kamieńcu Ząbkowickim, akta Biura Informacyjnego W. Schimmelpfenga - Niemieckiej Wywiadowni Sp. z.o.o, sygn. 23334. 

- A. Bober-Tubaj, Bolesławiec 1945. Zniszczenia i odbudowa, Bolesławiec 2010.

- J. von Gruchalla, Adress-Buch der Stadt Bunzlau, Bunzlau 1903. 

- Adreßbuch der Stadt Bunzlau und der Gemeinden Gnadenberg und Tillendorf, autor nieznany, Bunzlau 1925.

- Bunzlauer Einwohnerbuch, autor nieznany, Bunzlau 1936.